Оюу толгойн бүлэг ордын хоёр тусгай зөвшөөрлийг эзэмшигч “Онтрэ” компанийн асуудлаар УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал мэдээлэл хийлээ. Тэрбээр “Оюу Толгой LLC, Онтрэ ХХК гэх хоёр компани хамтын ажиллагааны ашиг хуваах 76 хуудас гэрээг Арбитрын шүүхийн дагуу гэсэн нөхцөлөөр албажуулсан байна.
Оюу Толгойн бүлэг орд гэдэг нь өөрөө Монголын төдийгүй дэлхийн сор болсон зэс, алтны ордуудын нэг. Гэтэл “Оюу Толгой” LLC, Онтрэ гэх хоёр гаднын компани ашиг хуваах хамтын ажиллагааны гэрээгээ Монголын талын оролцоогүйгээр албажуулсан.
Ашигт малтмалын тухай хуулийн 5.6-д хувийн хэвшлийн хайгуулаар хайгуул хийж, ордыг тогтоосон бол 34 хувь үнэ төлбөргүй эзэмших эсвэл АМНАТ-аар орлуулах хуулийн зохицуулалттай. Гэтэл энэ гэрээ гурван сарын өмнө буюу 2025 оны хоёрдугаар сарын 3-ны өдөр Монголын талын ямар ч оролцоогүйгээр хийгдсэн байгаа юм.
Онтрэ компанийн эзэмшиж буй хоёр лиценз дээр 62 мянган метр талбай, “Оюу толгойн нийт хүдрийн 30 хувь, алтны 42 хувь, зэсийн 24 хувь, мөнгөний 29 хувь, молибдений 94 хувь нь оршдог. Нэг ёсондоо маш том баялаг байгаа хоёр лиценз 22 жил гаднын компанийн эзэмшилд байсан. Оюу толгой LLC, Онтрэ компани ашгаа 20, 80 хувиар хуваахаар тогтоосон байна. Монголын хамгийн том стратегийн орд дээр хоёр гадаад компани ашгаа хуваахдаа Монголын талын эрх ашиг хаана ч хөндөгдөөгүй орхигдсон нь эмгэнэл.
Бид маш том зээлийг маш өндөр хүүтэйгээр Оюу Толгойгоос авдаг. Зээлийн хүүг доллароор аваад үзэх юм бол ойролцоогоор 10 орчим хувийн хүүтэй зээл авдаг. Гэтэл Онтрэ ч ялгаагүй Оюу Толгойгоос зээл авдаг. Зээл аваад, бүтээн байгуулалт нь яваад, зээлээ эргэн төлж байж ашгаа авдаг. Гэтэл Онтрэгийн зээлийн хүү нь Монголын талын зээлийн хүүгээс 4,5 хувийн хүүгээр бага. Угтаа Онтрэ, Монгол улс хоёр хоёулаа Оюу Толгойтой хамтардаг, зээл авч байгаа партнерууд. Гэтэл зээлийн хүү нь 4,5 хувь буюу тооцоод үзвэл тэрбум доллароор яригдах зөрүү гарч байгаа юм.
Бид, Оюу толгойн 34 хувийг эзэмшиж байгаа ч үүнд ногдох зэсийн баяжмалаа өөрсдөө борлуулах эрх байхгүй. Харин энэ 76 хуудас гэрээн дээр Онтрэ өөрт оногдох зэсийн баяжмал, бүтээгдэхүүнээ өөрөө аваад, борлуулах бүрэн эрх нь олгогдсон байгаа юм.
Дээрээс нь МУ-ын Засгийн газар баялгаа ашиглуулсны төлбөр буюу ашигт малтмалын нөөц ашигласны орлогоос 5 хувийн АМНАТ тогтворжуулж авсан байдаг. Угаасаа Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх уул уурхайн компани АМНАТ төлдөг. Харин энэ хийсэн гэрээгээр бол Онтрэ лиценз эзэмшигч Оюу Толгойгоос 2 хувийн АМНАТ тооцож авахаар болсон байна. Тэгэхээр, орлогоос зарлагаа хасаад, NSR буюу зарлагаа хассан орлогын 2 хувийг АМНАТААР тооцож Онтрэ Оюу Толгойгоос авахаар туссан байгаа юм. 2009 онд байгуулсан хөрөнгө оруулалтын гэрээтэй харьцуулахад Монголын талаас нэлээн олон зүйлээрээ давуу талтай ийм гэрээ хоёрдугаар сард байгуулагдсан байна.
Тэгвэл энэ асуудал яагаад яаралтай шийдэгдэх хэрэгтэй вэ гэвэл:
Нэгдүгээрт, 2025 онд энэ хоёр гаднын компани Монголын талгүйгээр гэрээ хийнэ. Энэ дээр Монголын талын өгөөж, ашиг нь ямар байх, хэр хэмжээний АМНАТ авах зэргийг ойлгомжтой болгох ёстой.
Хоёрдугаарт, Онтрэ компанийн эзэмшдэг хоёр лицензийн газарт 2025 оноос эхлээд олборлолт хийж эхэлнэ. Тэгэхээр Монголын тал ямар ашиг хүртэх вэ гэдгийг Засгийн газар Оюу толгойтой хэлэлцээр хийж УИХ-д оруулж ирж албажуулах ёстой” гэв.