Ихэнх хүн биед нь ямар нэгэн зовуурь илрэнгүүт эмчид хандахаасаа урьтаж Facebook-ийн группээс асуух, найзаасаа “би өмнө нь энэ эм уугаад гайгүй болсон” гэх зөвлөгөө сонсох, эсвэл эмийн сан орж дур мэдэн эм авах нь түгээмэл. Хэдхэн ширхэг эм уугаад зовуурь дарагдаж болох ч энэ мэт энгийн дадал нь урт хугацаандаа эрүүл мэндэд ноцтой эрсдэл дагуулж болохыг бид төдийлөн тоодоггүй. Тиймдээ ч эмийн гаж нөлөө өнөөдөр дэлхийн эрүүл мэндийн тогтолцооны тулгамдсан асуудлуудын нэг болжээ.
Америкийн Нэгдсэн Улсын Эмийн Институтийн судалгаагаар эмчилгээний алдаанаас болж жил бүр 44,000–98,000 хүн амь насаа алддаг бөгөөд тэдгээрийн 7,000 орчим нь эмийн гаж нөлөөтэй шууд холбоотой байдаг байна. Судалгаанд дурдсанаар эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж буй өвчтөнүүдийн 6.7 хувьд нь эмийн гаж нөлөө илэрч, 0.32 хувь нь амь насанд хүрдэг аж.
Манай улсад антибиотикийг жоргүйгээр авах, эмийг өвчний шинж тэмдэгт тулгуурлан дур мэдэн хэрэглэх, олон эмийг зэрэгцүүлэн уух явдал түгээмэл. Жишээлбэл, зарим судалгаагаар иргэдийн 30 орчим хувь нь шинж тэмдэг илрэх бүртээ эмийн сангаас шууд эм авч хэрэглэдэг гэжээ. Ингэснээр нэг талаас эмийн гаж нөлөөний эрсдэл нэмэгдэж, нөгөө талаас антибиотикийн тэсвэржилт, архаг өвчний хүндрэл зэрэг урт хугацааны аюул бий болдог.
ДЭМБ-ын тооцоогоор эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг хүчин зүйлийн 55–60 хувь нь хувь хүний буруу хэвшил, зан үйлээс хамаардаг гэжээ. Тамхи татах, архи хэтрүүлэн хэрэглэх, хөдөлгөөний дутагдал, буруу хооллолт зэрэг муу зуршлыг өөрчилж чадвал бид зөвхөн өвчнөөс урьдчилан сэргийлээд зогсохгүй эмийн хэрэглээний эрсдэлийг ч бууруулах боломжтой.
Дэлхийд жил бүр сая сая хүн зөвхөн эмийн гаж нөлөөнөөс болж эмнэлэгт хандаж байгаа бөгөөд АНУ-д гэхэд эмийн гаж нөлөөтэй холбоотой эмчилгээний зардал жилд 20 тэрбум ам.доллар давдаг байна. Энэ бүх баримт нь эмийн зохисгүй хэрэглээ хувь хүний эрүүл мэндийн асуудал байхаа больж, нийгмийн хэмжээнд онцгойлон авч үзэх нөхцөл бүрдсэн байгааг харуулж байна.
Эм гэдэг нь аливаа өвчнийг эмчлэх зорилгоор тодорхой тун хэмжээгээр хэрэглэдэг онцгой бүтээгдэхүүн. Эмийг зөв сонгож зөв хэрэглэж байж л хүссэн үр дүндээ хүрч чадна.
Эмийг зөв хэрэглэх гэдэгт нарийн тооцоолсон тунгаар хэрэглэхээс эхлээд эмийг зааврын дагуу хэрэглэж, хэрэглэх хугацааг ягштал мөрдөх хүртэл олон хүчин зүйл хамаарна. Хэрэглэж буй эмүүд өөр хоорондоо тохиромжтой эсэх, хоол хүнс болон өдөр тутмын дэглэмтэй хэрхэн уялдаж байгааг анхаарах нь ч бас эмчилгээний үр дүнд чухал нөлөөтэй. Жишээлбэл, зарим эмийг хоолны дараа хэрэглэх шаардлагатай бол заримыг нь өлөн дээр нь уух хэрэгтэй байдаг. Мөн зарим эмтэй зэрэгцүүлэн кофе, архи, сүү зэрэг уух зүйлсийг хязгаарлах шаардлагатай тохиолдол бий.
Эм гэдэг нь зүгээр нэг бараа бүтээгдэхүүн биш, харин тодорхой өвчнийг эмчлэх зорилготой, зөв тунгаар хэрэглэж байж л үр дүнгээ үзүүлдэг онцгой бүтээгдэхүүн. Өөрөөр хэлбэл, эмийг зөв сонгож, зөв хэрэглэж байж л хүссэн үр дүн гардаг.
Эмийн зохистой хэрэглээг хэвшүүлэхийн тулд бид өөрсдөө тодорхой мэдлэгтэй байх шаардлагатай. Тиймээс эмчид хандахдаа харанхуйгаар жор авч гарах бус тухайн эмийн талаар тодорхой асуултуудыг заавал тавьж сурах хэрэгтэй. Үүнд:
- Энэ эмийн гол үйлдэл нь юу вэ, ямар өвчнийг эмчилдэг вэ?
- Уух явцад биед ямар өөрчлөлт мэдрэгдэх нь хэвийн, харин юуг гаж нөлөө гэж үзэх вэ?
- Эм уух хугацаанд юуг анхаарах ёстой вэ? (Хоол, ундаа, зарим эмтэй хамт хэрэглэхгүй байх, машин жолоодохоос зайлсхийх гэх мэт)
Ийм асуултуудыг тавьснаар та зөвхөн өөрийгөө хамгаалаад зогсохгүй, эмчилгээний үр дүнд ч хамгийн хэрэгтэй.
Эцэст нь хэлэхэд “энэ эмийг уугаад үхээгүй л байна, үүнийг л уучихдаг шдээ” гэж хайнга хандах нь урт хугацаандаа ноцтой эрсдэл дагуулах учир эрүүл мэнд болоод өөртөө хариуцлагатай хандаж заавал эмчид үзүүлж, эмийн жорын дагуу хэрэглээрэй.